Kể từ khi con người bắt đầu cuộc chinh phục vũ trụ, hàng trăm tàu vũ trụ đã được phóng vào không gian với đủ loại sứ mệnh, từ khảo sát hành tinh đến thử nghiệm công nghệ. Một số trở về trong vinh quang, một số bị thiêu rụi trong khí quyển, và một số trôi lơ lửng như "bóng ma" giữa quỹ đạo.
Nhưng rất hiếm khi có một tàu vũ trụ quay lại sau hơn 50 năm như Cosmos 482, một thiết bị bị lãng quên, giờ đây bỗng trở thành tiêu điểm của cộng đồng khoa học và dư luận toàn cầu.
Một sứ mệnh thất bại…
Cosmos 482 được phóng lên vào năm 1972 với mục tiêu cao cả: nghiên cứu khí quyển và bề mặt Sao Kim. Tuy nhiên, một sự cố trong giai đoạn phóng đã khiến thiết bị không thể thoát khỏi lực hút của Trái Đất, buộc nó phải mắc kẹt trong quỹ đạo tầm thấp. Từ đó đến nay, nó âm thầm quay quanh hành tinh của chúng ta, như một lời nhắc nhở về những giới hạn kỹ thuật thời kỳ đầu của cuộc đua không gian.
Suốt 53 năm, Cosmos 482 trôi dạt như một “hồn ma” kim loại. Không liên lạc, không điều khiển, không mục tiêu, dường như nó chỉ là một vật thể kim loại lặng lẽ tồn tại trong không gian. Nhưng nay, với độ cao đang dần giảm và ma sát khí quyển ngày càng tăng, thiết bị này chuẩn bị bước vào giai đoạn cuối của hành trình kỳ lạ: tái nhập khí quyển Trái Đất.
Một vật thể “cứng đầu” hơn tưởng tượng
Điều làm cho Cosmos 482 khác biệt với hàng ngàn mảnh vỡ không gian khác là thiết kế ban đầu của nó: đây không phải là một vệ tinh thông thường. Là một tàu đổ bộ được chế tạo để xuyên qua khí quyển cực kỳ dày và nóng của Sao Kim, Cosmos 482 được trang bị lớp vỏ chịu nhiệt siêu bền, thứ mà không mấy tàu vũ trụ sở hữu.
Theo nhà quan sát vệ tinh người Hà Lan Marco Langbroek, nếu tàu thăm dò thực sự tái nhập khí quyển từ ngày 9 đến 10 tháng 5 như dự đoán, thì phần đổ bộ nặng gần 500 kg có thể sẽ không cháy hoàn toàn trong quá trình này. Trong kịch bản tồi tệ nhất, nó có thể chạm mặt đất với tốc độ lên đến 65–70 mét/giây, đủ để tạo ra thiệt hại đáng kể nếu rơi xuống khu vực dân cư.
Theo các nhà khoa học, khả năng tàu đổ bộ rơi trúng khu vực đông dân là cực kỳ thấp. Phần lớn bề mặt Trái Đất là đại dương, và phần đất liền lại phần lớn là sa mạc, rừng hoặc vùng dân cư thưa thớt.
Ngoài ra, việc xác định chính xác điểm rơi là rất khó, do độ nghiêng quỹ đạo của Cosmos 482 là 51,7°, nghĩa là nó có thể rơi xuống bất kỳ khu vực nào giữa vĩ độ 52° bắc và 52° nam – chiếm phần lớn diện tích toàn cầu.
Không phải chưa từng có tiền lệ
Trên thực tế, đây không phải lần đầu tiên một vật thể không gian rơi xuống Trái Đất mà gây chú ý. Năm 2024, một cục pin lớn bị vứt khỏi Trạm Vũ trụ Quốc tế đã bất ngờ rơi vào mái nhà của một gia đình ở bang Florida, Hoa Kỳ, may mắn là không gây thương vong.
Hay xa hơn, năm 1978, vệ tinh Kosmos 954 của Liên Xô, đã rơi xuống miền bắc Canada, buộc chính phủ hai nước phải phát động chiến dịch dọn dẹp kéo dài hàng tháng. Và năm 1979, trạm vũ trụ Skylab của Mỹ cũng đã rơi xuống Tây Úc, để lại một loạt mảnh vỡ, một vài trong số đó vẫn còn được trưng bày tại các bảo tàng địa phương đến nay.
Dù hiếm gặp, những sự cố như vậy nhắc nhở chúng ta rằng không gian không phải là “bãi rác vô hình”. Mỗi vật thể, dù là một con ốc vít hay một khối kim loại nặng nửa tấn như Cosmos 482, đều có quỹ đạo và vận mệnh riêng. Và nếu không được kiểm soát, chúng có thể quay trở lại Trái Đất vào một ngày nào đó.
Vấn đề mảnh vỡ vũ trụ: một quả bom hẹn giờ
Với hơn 30.000 vật thể không gian được theo dõi thường xuyên và hàng triệu mảnh vỡ nhỏ không thể phát hiện bằng radar, quỹ đạo thấp của Trái Đất đang dần trở nên nguy hiểm.
Các chuyên gia vũ trụ đã nhiều lần cảnh báo về “hội chứng Kessler” – hiện tượng một vụ va chạm không gian sẽ tạo ra nhiều mảnh vỡ hơn, từ đó dẫn đến va chạm dây chuyền, khiến quỹ đạo gần Trái Đất không còn an toàn cho hoạt động vũ trụ.
Trong bối cảnh đó, sự kiện Cosmos 482 là một hồi chuông cảnh báo, không chỉ về khả năng xảy ra tai nạn bất ngờ mà còn về sự cần thiết của việc thiết lập các quy định chặt chẽ hơn đối với thiết bị không gian – cả trong quá trình vận hành lẫn khi kết thúc sứ mệnh.
Nếu Cosmos 482 thực sự chạm đất trong những ngày tới, nó sẽ là một trong những thiết bị không gian lâu đời nhất từng quay trở lại hành tinh của mình – không phải như một minh chứng của công nghệ, mà như một biểu tượng của trách nhiệm. Trách nhiệm với không gian, với môi trường, và với tương lai của các sứ mệnh khám phá vũ trụ.
Dù phần lớn khả năng là nó sẽ rơi xuống đại dương hoặc một vùng xa xôi không có người, sự kiện này vẫn mang giá trị cảnh tỉnh đặc biệt. Không gian không phải là nơi vô tận và miễn phí. Những gì chúng ta gửi lên rồi sẽ có ngày trở lại.
CÙNG CHUYÊN MỤC
